Zachwyt nie do końca. "Księga zachwytów" Filip Springer

Współczesna architektura w Polsce leży i kwiczy? Dworki polskie, przeplatane zamiennie klocem polskim i blaszakiem marki Biedronka, szczeliny zatkane banerami reklamowymi? Może i tak. Niektórzy tak twierdzą. Ale z pewnością nie cała architektura. Ta książka postawiła za swoje zadanie przekonać nas, że da się w wielu miejscach zachwycić współczesną architekturą. A współczesną, oznacza w ujęciu Filipa Springera – powojenną.

To zestaw ciekawych (ciekawych według autora - zauważę z leciutkim przekąsem) obiektów architektury z całej Polski, która inspiruje, zaciekawia i ma coś w sobie. Porządny, cegłowaty almanach o stu dziewięciu budynkach ze wszystkich województw, a o każdym kilkustronowy esej, okraszony dobrym zdjęciem, lub dwoma. Troszkę jest to typ przewodnika, przy tym troszkę zbiór felietonów krytycznych i objaśniających. Niekiedy okraszonych anegdotkami o architektach. Przelatujemy rzutem oka przez całą Polskę, choć jak sam napisał autor "Chcąc zachować przewodnikowy charakter publikacji, starałem się znaleźć ciekawe realizacje we wszystkich województwach. To okazało się najtrudniejsze, architektoniczna mapa Polski odsłania bowiem smutną prawdę o nierównomiernej modernizacji naszego kraju. (...) na uboczu pozostawały Warmia i Mazury, ziemia lubuska, czy Podkarpacie - tutaj wybór był o wiele bardziej ograniczony." Należałoby zatem specjalnie docenić wysiłek autora, który przesiał liczne warszawskie realizacje, ale też wyszperał ciekawe współczesne budynki w mniejszych miejscowościach jak Konin, Rakownia czy Kielce.
Bardzo dobra książka dla miłośników architektury, zwłaszcza modernistycznej, i tych którzy lubią zwiedzać rzeczy nieoczywiste. Czyli dla mnie. Niestety w kilku miejscach nie zgadzam się zachwytami z autorem. A nawet protestuję. Ja protestuję!

Filip Springer wyrósł na najbardziej znanego krytyka architektury w Polsce, dzięki swoim książkom jest tak naprawdę znacznie bardziej znany, niż architekci których dzieła opisuje. Jego "Miedziankę. Historię znikania" i "Wannę z kolumnadą" przeczytałem z uwielbieniem i ukontentowaniem. Niestety, albo zauważam dziś więcej, albo stałem się bardziej zgryźliwy - w "Księdze zachwytów" dostrzegam pewien nowy, niezbyt miły ton Springera. Ton mentorski. Nie jest to już kapuścińskie wycofanie reportera, nie jest to zaciekawienie zjawiskiem, socjologiczne szukanie genezy. To już wykłady prosto z katedry. Oczywiście autor jest prawdziwym specjalistą w swej dziedzinie, dziesięć razy większym niż ja, z wymienionych w "Księdze zachwytów" budynków nie widziałem na żywo nawet 20%. Po prostu wcześniejsze, bardziej nieśmiałe wydanie autora jakoś bardziej mi pasowało.

Springer kocha modernizm. Ja go nie kocham (modernizm, nie Springera), choć szanuję. Dlatego zauważam, że specjalista od czasu do czasu traci głowę dla swojego ulubionego konika i opieprzając jednych za przewiny, nie dostrzega tych przewin u swoich ulubieńców. Krytycznym obiektem w tej książce jest dla mnie akademik „Karolek” w Poznaniu, autorstwa Front Architects. Autor nie szczędzi mu swoich zachwytów, docenia i chwali. Chwali za „zabawę kolorem”.

Może powinienem najpierw pojechać obejrzeć ten budynek na żywo, a potem pisać kontrrecenzje, ale cóż – zrobię to przy najbliższej okazji. A na razie stwierdzę, że ów prosty, graniasty obiekt, z pokolorowanymi międzyokniami, na pierwszy rzut oka jest taką samą „zabawą kolorem” jak gierkowskie termomodernizowane osiedla z wielkiej płyty.

Z pewnością bardziej funkcjonalny. Ale od zewnątrz- nie widać wielkiej różnicy.

Czemu Filip Springer ów budynek chwali i umieszcza w swej „Księdze”, a bloki na Retkini nazywa „pastelozą” i potępia w czambuł? Nie rozumiem. A autor mi tego nie wyjaśnia.

Ten obiekt z almanachu Springera budzi moje największe zwątpienie.  Jest takich kilka. Między innymi Collegium Novum w Poznaniu, projekt z lat 70-tych Sternala, Skupniewicza i Milewskiego, Moderna bo moderna. Ale żeby zaraz się tak na kolanach?

Ja, na kolana padłszy, zaraz tyż prędko poszedłem.

Czytaj całość na SNG Kultura - LINK