Rasa Pirelli

Fot. Helmut Newton. Kalendarz Pirelli 1986. Perwersyjne połączenie.

Niestety. To będzie mizoginiczny, seksistowski, rasistowski, okropny wpis i to do tego jeszcze z pozycji marudzących. Tak że lepiej przerwijcie czytanie, zanim zaczniecie się denerwować. Ale będzie dotyczył fotografii.

Już nie ma dzikich plaż.

Już nie ma gołych bab w kalendarzu Pirelli. Gołe baby już nie wrócą (chyba). Ale widać czas prezesów chętnych powiesić sobie akt na ścianie gabinetu już przeminął. Teraz akty traktowane są chyba gremialnie jako instrumentalne traktowanie kobiet i seksizm do kwadratu.

Ja nie sprzeciwiam się zmianom tego świata, bo dzięki tym zmianom jest ów świat pod wieloma względami znacznie lepszy niż był wcześniej. Świat niewątpliwie złagodniał i stał się przyjaźniejszy dla dawniej krzywdzonych i pogardzanych. Mniej agresywny. Ale sprzeciwiam się jednak wszelkiej przesadzie i wylewaniu wszystkich dzieci razem z kąpielą. Zakręcić krany! Stop! Gdzie mi tu! Nie wylewać! Bo to po prostu źle robi prawdziwej, wolnej sztuce i równocześnie zmniejsza tego świata barwność, glajszachtuje go do jednolitej i monokulturowej masy. A kto kiedyś, za czasów młodych zmieszał wszystkie pojemniczki z pudełka napisem „Farby Plakatowe”, ten wie jaki kolor z tego wychodzi. Można ten odcień odczytywać wieloznacznie.

Jakoś ten wcześniejszy seksizm nie przeszkadzał przez ostatnie czterdzieści lat szacownej królowej Elżbiecie – była ona tradycyjnie pierwszym adresatem każdego nowego kalendarza Pirelli.

Wyszedł właśnie nowy, na rok 2018-ty. Zdaje się, że świetność tego wydawnictwa przeminęła już co nieco. Nikt nie ekscytuje się kalendarzem Pirelli w takim stopniu jak to było w latach 90-tych, kiedy występowały tam supermodelki, choćby zdjęcia do niego strzelały dziś nie wiadomo jakie sławy. Niedługo pewnie będą zmuszeni rozdawać go zamiast gazetki w supermarketach. No dobra, może jeszcze nie jest tak źle.

Fot. Helmut Newton

Kalendarz Pirelli to przedsięwzięcie włoskiego koncernu oponiarskiego, które postanowiło w 1963 roku, że chce się kojarzyć nieco lepiej niż z pin-up-girl wieszaną z ich logo nad warsztatem u Cytryna i Gumiaka. Zabrali się do tego prosto – zatrudniając dobrych fotografów i rozdając swoje kalendarze w niewielkiej ilości swoim najważniejszym prominentnym kontrahentom. Fajnie wyglądały i, przez swoją unikatowość i elitarność zaczęły wzbudzać zainteresowanie, a nawet pożądanie. I to nie seksualne pożądanie, tylko to z faktorem „chcę mieć”.

Fot. Helmut Newton

Pierwsze kalendarze fotografowali Terence Donovan – fotograf mody i Robert Freeman – autor okładek dla Beatlesów. Z każdym rokiem do kolejnych kalendarzy zapraszano też coraz większe sławy, zarówno z jednej jak i drugiej strony obiektywu. W późniejszych latach dla Pirelli pracowali Richard Avedon, Annie Leibovitz, Steve McCurry, Helmut Newton, Peter Lindbergh, a z przeciwnej strony sprzętu Iman, Naomi Campbel, Cindy Crawford, Kate Moss, Mila Jovovich, Patricia Arquette, Nicole Kidman, Penelope Cruz, Kate Winslet, a nawet Helen Mirren.

Kate Moss, fot. Herb Ritz

Dość często to były akty. Zwykle – piękne. Często nieoczywiste, enigmatyczne, skupione na portrecie, w zaskakującym otoczeniu. Strzelane na sesjach na całym świecie. Wielka ilość czarno-białych. Robili je najwięksi mistrzowie fotografii, którzy dla Pirelli nie obijali się, tylko wznosili na wyżyny aktu i portretu.

Były akty, ale nie zawsze. Annie Leibovitz zrobiła na przykład stonowane i wyciszone portrety siedzących i stojącyh pań.

Pattie Smith, Fot. Anne Leibovitz

Od jakichś dwóch – trzech lat w kalendarzach Pirelli nastąpił zupełny wycof. To już nie akty, nie gołe ciała, choć nadal portrety sław. Ostatnie wydanie zrobił, fantastycznie, Peter Lindbergh – w 2017-ym fotografował znane aktorki na czarno-białych zdjęciach całkowicie bez makijażu. To miało w sobie świeżość, moim zdaniem i spory pozytywny przekaz, nie mówiąc już, że zdjęcia były wprost świetne i portretowały interesujące twarze.

Penelope Cruz, fot. Peter Lindbergh

Nicole Kidman, fot. Peter Lindbergh

Nagie, lub półnagie modelki przejadły się Pirelli i publice, były już passe. W dobie, w której lepiej nie wspominać że istnieje jakiś pociąg pomiędzy mężczyzną a kobietą, a nie daj Bóg powiesić na ścianie akt, bo się to może źle kojarzyć, Pirelli musiało wymyśleć coś innego. Coś, co walnie.

Wymyśliło kalendarz co nieco rasistowski. I z elementami plagiatu. Już nie goła baba, tylko rasa ma zwracać uwagę i przykuwać wzrok do marki. Tak się mi to wszystko dziwnie kojarzy.

Tim Walker strzelił zdjęcia na 2018 rok – to wyłącznie czarnoskórzy celebryci w świecie „Alicji w Krainie Czarów”. Występują między innymi: Whoopie Goldberg, Puff Daddy, Naomi Campbell, Lupita Nyong'o, drag queen RuPaul.

Można je obejrzeć TUTAJ, choć są to zdjęcia głównie z „making of”. Jak macie ochotę na finalne kadry... no cóż, załatwcie sobie dojścia do firmy oponiarskiej. Albo przynajmniej do królowej Elżbiety.

Nie to żeby mi się te zdjęcia nie podobały. Jak najbardziej się podobają. Świetnie zaaranżowane, bajecznie filmowa scenografia. Podoba mi się ich urok, zwiewność, dowcip, aczkolwiek żebym widział jakiś wyższy sens w tym zamyśle, oprócz wzbudzenia rasowych kontrowersji i szumu – to nie bardzo.

Oglądałbym je jednak przecież takim samym zainteresowaniem, gdyby występowali tam Leszek Miller, Marian Krzaklewski i Piotr Duda a sekundowała im Hanna Suchocka… Nie, przepraszam, może oglądałbym je nawet z większym niż te prawdziwe zainteresowaniem – te zdjęcia można byłoby odczytywać wtedy jakkolwiek alegorycznie. Tymczasem persony z kalendarza Pirelli zostały tam, moim skromnym zdaniem, wtłoczone w swoje role dość przypadkowo, bez żadnego związku- ot jak uczniowie w szkolnym przedstawieniu. Sam anturaż, nad którym niewątpliwie namęczono się wielce, robi tu klimat i kogokolwiek podstawiono by jako twarze kalendarza Pirelli zrobiłby podobne wrażenie. Podstawiono jednak samych czarnoskórych modeli, co zwraca uwagę. Ale zwraca ją na rasę.

Chciałbym uprzejmie podsunąć firmie Pirelli, że w ich kalendarzu nie wystąpili jeszcze Indianie, Aborygeni i Żydzi Sefardyjscy i że to niesprawiedliwe. Też się należy.

Gdybyż to jeszcze NIE był kalendarz Pirelli – w którym ewidentnie jedną lekką kontrowersję zastąpiono inną lekką kontrowersją… Była już przecież jedna edycja z czarnoskórymi modelkami, ale ona nie była rasowa, tylko co najwyżej seksistowsko maczystowsko uprzedmiotowiająca, bo to były akty. Przeszły wtedy bez żadnych specjalnych kontrowersji. „Tyz pjiknie!”- stwierdziła publika.

Wspomniany anturaż z „Alicji w Krainie Czarów” – zdaje mi się też ma trochę na sumieniu. To jest przecież plagiat. Nie to że innego zdjęcia. Rysunków. Johna Tenniela, do oryginalnego wydania książki Lewisa Carolla. Rysunki te są co prawda kanonem i pomnikiem i tak wryły się w pamięć wszystkich pokoleń i narodów, które „Alicję w Krainie Czarów” czytały, że zdjęcia Tima Walkera zdają się być ich emanacją. Skojarzenia natychmiastowe i jednoznaczne. To tak wolno, panie doktorze?

(Tenniel z resztą rysował swoje koty o szerokim uśmiechu dokładnie pod autorytarne dyktando Lewisa Carolla, który stał z bacikiem i patrzył czy Tenniel równo kreśli. Podobno obaj panowie rozstali się po tej pracy z ulgą.)

Tando Hopa, Whoppie Goldberg, zdjęcie z "making of" kalendarza 2018

Spróbowalibyście przerobić kalendarz Pirelli na rysunki Shepparda do „Kubusia Puchatka” to zaraz byście mieli prawników Disneya na karku! Disney ma do „Kubusia” pełne prawa i sobie je rości, przekonali się o tym liczni polscy twórcy teatralni.

Zakręcenie kurka z kobiecymi aktami i konieczność wzbudzenia sensacji zawiodła Pirelli troszeczkę w stronę czegoś w rodzaju celowej prze- poprawności politycznej. Ma ta sesja z „Alicji” pewien ogólny wyraz, ale nie jestem pewien czy jest to wyraz pozytywny. Jak dla mnie – nie bardzo. Pierwsze co odczytuję, to podtekst: „ jesteśmy z innej bajki, „jesteśmy osobni, inni”. Ciekawym, czy wszyscy uczestnicy sesji podpisaliby się pod tym stwierdzeniem? No to ja się pytam, a gdzie wspólnota ras? A gdzie „Rodzina Człowiecza” propagowana przez Edwarda Steichena w Museum of Modern Art? Gdzie „Ludzie są ludźmi” Johna G. Morrisa? Hę?

Nie ma. Już raczej inny cytat się nasuwa – „Teraz k. my”

Może to znak czasów.

Mimo wszystko ja nie jestem czarnoskóry. I nie wiem czy jestem w stanie zrozumieć i wczuć się w te wszystkie rasowe antagonizmy. Ale chciałbym. Zrozumieć, stonować, zjednoczyć. Może to naiwny idealizm. Tyle że kalendarz Pirelli raczej chce mi w tym przeszkodzić.

No dobra. Niech będzie. Jest tam jeszcze w tych zdjęciach i pozytywne przesłanie, którym twórcy sesji dla Pirelli mogą się bronić- „klasyka jest dobrem wspólnym”. Jest, ale na drugim planie jednak. Właśnie przez ową zamierzoną pierwszoplanową rasowość.

Czy to fajnie, że sami czarnoskórzy występują u Tima Walkera? Pewnie gdyby występowały same, takie jak ja białasy, to nie byłoby o czym pisać felietonu. Pewnie nie ma też w tym żadnej równowagi. Ale jakiś niepokój – czy to jest aby fajne, czy to robi dobrze różnym konfliktom – pozostaje. Zwłaszcza że to dla pieniędzy i sławy Pirelli robi.

Mam na koniec zresztą doskonałą i prostą radę dla firmy oponiarskiej Pirelli. Żeby kalendarz poszedł następnym razem na całość i postrzelał po prostu fajne foty gołym facetom. Byłby przynajmniej jakiś pozytywny społeczny ferment.

Fabrykant

Jeżeli się podobało - byłbym bardzo wdzięczny za wszelkie udostępnienia.
Dzięki!

Czytaj moje felietony także na SNG Kultura- LINK