Aparat Start B. Zwiedzanie z półprzewodnikiem.

Dzień dobry.
Działa się impulsowo. 
Nic. Nic. Nic. Nic. Potem impuls. Potem działanie.
Impulsem do działania było tym razem napisanie ostatniego artykułu o Rolleiflexie. Bo ja sobie dopiero potem przypomniałem, że w szafie, w piwnicy, na górze, leży kopia Rolleiflexa, w postaci polskiego aparatu Start B. Dostałem go kiedyś od inżyniera Krzysztofa Gol'a. Schowałem w szafie i zapomniałem o nim.
Jak można zapomnieć o aparacie?
Można. Ja mam dużą szafę.

Wyciągnęło się go na światło dzienne i starannie obejrzało. Jestem debiutantem we wszystkim co dotyczy tego aparatu - w średnim  formacie, w lustrzankach dwuobiektywowych i w ogóle w aparatach manualnych. Choć dawno temu się takimi fotografowało. Ale, panie! Kiedy to było!

Po obejrzeniu aparatu Start B postanowiłem zostać przewodnikiem i po tym aparacie was oprowadzić. No, półprzewodnikiem. Nigdy nie strzeliłem z niego ani zdjęcia. Za to jestem nim zafascynowany maksymalnie i to musi wam na razie wystarczyć. Oto on.

Aparat Start B, to najprostsza wersja polskiego dwuobiektywowca. Produkowano ją między 1960 a 1967 rokiem. Ma jeszcze pierwotne, oldskulowe wzornictwo z korzeniami przedwojennymi. Jest - jak to się elegancko ujmuje - aparatem "typu Rolleicord", czyli uproszczonym Rolleiflexem, zaprojektowanym przed wojną przez pana Reinholda Heidecke. Zatem to co mamy przed sobą, to uproszczona wersja uproszczonej wersji.
Prościej już nie można. I to jest absolutnie fascynujące.




Ten aparat to esencja fotografii. Zupełna esencja. Powiedziałbym, że mimo pewnego wyrafinowania, bliżej mu do camery obscury, niż do dzisiejszych cyfrówek. Jest przy tym przepięknie mechaniczny i pięknie zrobiony. Nie wiem czy działa. Ale jest piękny.

Na wstępie zasada ogólna. Jest to metalowe pudełko z blaszanych wytłoczek, które podzielono na dwie komory w poziomie. Dolna komora jest właściwym aparatem, który robi zdjęcia na filmie. Górna komora jest wizjerem, przez który celujemy. Z przodu, na ruchomej, wysuwanej nieco z pudełka płycie, zamocowano dwa identyczne obiektywy. Dolny, bogaciej wyposażony, produkuje obraz właściwy, który pada na kliszę, górny rzuca obraz na małe lusterko, które odbija go pionowo do góry i rzutuje na szklaną matówkę, w którą fotograf zagląda od góry. 

Generalnie z pozycji fotografa aparat podczas robienia zdjęć oglądamy tak:

Matówka jest zakrywana metalowym, składanym kominkiem, który rozkłada się sprężynowo, po naciśnięciu zatrzasku. Daje on przy okazji osłonę przed refleksami światła zewnętrznego.

Żeby tam wiele było widać - to nie powiem. Ale to przypadłość tylko mojego egzemplarza, zaraz się dowiecie dlaczego.

Ponieważ nie widać tak wiele, do dyspozycji jest kolejny elemencik wizjera - składana lupa, również otwierana na sprężynce, można przez nią precyzyjniej ostrzyć. A czym się ostrzy? Tym:

Pod lewą ręką mamy pokrętło, dzięki któremu obydwa obiektywy jeżdżą do przodu i do tyłu. Pomyślano także o skali głębi ostrości, wygrawerowanej nad pokrętłem.

Prawa ręka, w dogodnym położeniu powinna odnajdywać pokrętło, lub korbkę do przewijania filmu. Moja nie odnajduje, bo w tym egzemplarzu jest niestety urwane. Żeby przewinąć klatkę filmu należy przekręcić pokrętło czterokrotnie, wtedy naprzeciw dolnego obiektywu ustawia się kolejna porcja świeżego, nienaświetlonego filmu. Zauważmy, że jest to czynność zupełnie niezależna od spustu migawki.

No dobra - fotografia to dostarczanie odpowiedniej porcji światła do filmu, za pomocą przesłony i czasomierzy. Gdzie ta przesłona i czasy? Otóż właściwie calutka precyzyjna mechanika aparatu znajduje się w jednym miejscu - tuż za dolnym obiektywem. Tam się wszystko ustawia. Od spodu mała wahliwa dźwignia przestawia nam przesłonę, natomiast zębate kółko wokół obiektywu to pokrętło czasów - mamy do dyspozycji czasy od 1/250 sekundy do 1/10 (w mniej uproszczonych modelach jest 1/15 sekundy), oraz dodatkowo przydatny czas "B", w którym migawka pozostaje otwarta tak długo, jak długo naciskamy spust.

Spustem jest przycisk na srebrnej rureczce, zwalniający "mechanizm zegarowy" migawki. Po każdym zdjęciu musimy naciągnąć sprężynkę malutką dźwignią po prawej stronie obiektywu. Znów zwróćmy uwagę, że jest to czynność całkowicie niezależna od przesuwu filmu.

Start B jest zatem aparatem idealnym do eksperymentów, typu podwójne, czy potrójne naświetlenie jednej klatki.
No, dużo to tych klatek nie ma. Dwanaście sztuk z rolki.
Niby mało.
Tyle samo miał George Mallory w swoim Kodaku, kiedy wyruszał na ostatni atak Mount Everestu w 1926 roku. Z którego nie wrócił. O jego aparacie możecie poczytać TUTAJ (Jest to jeden z najważniejszych aparatów świata).
Niby mało, ale wystarczy.

Jak się zakłada ten film?
Od spodu aparatu jest mechaniczny zameczek, który pozwala podnieść tylną klapę, niczym maskę w Jaguarze E-Type. Odsłania się dolna komora aparatu i miejsce na rolki filmu, zakładane za pomocą sprężynujących rolek. Film, który tu trzeba założyć, to wedle mej wiedzy, średnioformatowy typ 120, zabezpieczony papierem. Ale jeszcze żadnego nie zakładałem.

Po otwarciu tylnej drosserklapy, która tandetnie blindowana nie ryksztosuje (cytat z Tuwima, dla dowcipu. Ryksztosuje jak trzeba i nic jej nie dolega.) Po otwarciu owej klapy widać małe czerwone przezierne okienko. Ki czort? Otóż jest to ersatz licznika klatek, o który nasz Start B był zubożony, w stosunku do pierwotnej wersji.
Przez to odsłaniane okienko można było zobaczyć cyferki wydrukowane na papierze osłaniającym film i przy okazji skontrolować precyzję ustawienia korbki przesuwu filmu.

Słabo widać przez moją matówkę. W domu bardzo słabo, ciut lepiej na śniegiem pokrytym dworzu (dla Krakusów - na polu). Dolna soczewka jest nieruchomo zamocowana w mechanizmie zegarowym aparatu, ale za to górną daje się wykręcić i zajrzeć do górnej komory. Otóż, niestety, lustro mojego Startoflexa jest w marnej kondycji. Powiedziałbym, że raczej już po nim. Nie wiem, czy da się odnowić, ale w razie czego wiem, gdzie można je dorobić. Może się kiedyś uda.

Po wykręceniu górnego obiektywu widać skancerowane lustro.

Czy dałoby się nim robić zdjęcia? Oczywiście, prawdopodobnie dałoby się. Troszkę na niewidzianego, za sprawą zdechłego lustra. Ale nie ma ono nic wspólnego ze światłem jakie dociera do filmu. Będzie trzeba spróbować. Bez patrzenia w wizjer też się da strzelać, czego dowodzi całe istnienie Lomografii.

Środek komory dolnej, fotograficznej. Soczewkę widać, bo naciskam właśnie spust w trybie "B".

Miejmy nadzieję, że zamknięcie tylnej klapy aparatu jest szczelne. W radzieckich kopiach Rolleiflexa i radzieckich kopiach Hasselblada (Kijev) była to podobno pięta achillesowa. Na Starta nie narzekano jednak zbytnio. Na pierwszy rzut oka jest to sprzęt wykonany z dużą starannością i wysoką klasą. Za sprawą pomysłu pana Heidecke, żeby zastosować metalową migawkę centralną, zamiast płóciennych kurtynek wydaje się ten sprzęt nie do zdarcia.

Komentujący na facebooku Fotodinozy czytelnicy doradzali zainteresować się rosyjskim Ljubitielem 166, jako tanią alternatywą dla Rolleiflexa, ale Ljubitiel wyposażony jest w obiektyw o jasności f/4,5, podczas gdy Start ma 75mm f/3,5, zatem jaśniej i z mniejszą głębią ostrości, co przy średnim formacie może mieć wyraźne znaczenie. To jeszcze bardziej skłania mnie do ratowania Starta. 

Kiedyś się spróbuje postrzelać na serio. Pierwsi się o tym dowiecie.


Fabrykant
dyrektor kreatywny walnięty o sprzęty, w kwestii średnioformatowej zielony jak mięty

Podziękowania dla Krzysia G. za ten cenny dar.


P.S. Link do oryginalnej instrukcji do Starta. Wspaniałe rysuneczki z epoki, wyglądają trochę jak Eryka Lipińskiego: 
http://www.polskie-aparaty-fotograficzne.pl/pobierz/Iinstrukcje/Start2.htm

Wydałem właśnie moją debiutancką książkę.

 

Niespokojne miasto, szalone namiętności i okrutna zbrodnia. Wyjątkowy kryminał z czasów wielkich fabryk 

i mrocznych famuł.

Reżyser Władysław Pasikowski o "Tramwaju Tanfaniego":

"Wciągające. Rewolucja upadła, ale rewolucjoniści zostali... W Łodzi w zamachach giną zamożni fabrykanci. Kto stoi za tymi zbrodniami? Frapująca intryga i pełnokrwiści bohaterowie, ale prawdziwą bohaterką jest Łódź pod koniec 1905 roku. Jedno z najbarwniejszych i najbardziej oryginalnych miast tamtych czasów. To nie kino, to autentyczny fotoplastikon z epoki... Ja nie mogłem oderwać oczu od okularu. Polecam!"

"Tramwaj Tanfaniego" jest do kupienia w dobrych łódzkich księgarniach, oraz wysyłkowo tutaj: LINK